septembar iz dana u dan
Amir Halilović | Novi Horizonti br/str. 131.IX 1929. - Puštena je u promet pruga Sarajevo-Metkovic, cime je Sarajevo definitivno povezano sa morem.
2.IX 1666. - Katastrofalan požar zahvatio London. Vatrena stihija koja je, kako kažu hronicari, zapocela bezazleno u pokošenoj travi, bjesnila je punih pet dana. Stradao je veliki broj ljudi, uništen je veliki broj kuca, a gotovo do temelja je stradao stari Siti.
3.IX 1899. - U Goraždu roden književnik Isak Samokovlija.Svoj pripovjedacki talenat izrazio je u zrelim godinama prvom pripovjetkom ''Rafina avlija'' 1927. godine. Opisivao je posebno svijet židovske sirotinje u Bosni, otkrivajuci, s mnogo topline i u najbeznadnijem egzistencijama stradanja, bol i nadu. Pisao je i pozorišne komade kao što su: Ilonka, Plava Jevrejka, Fuzia i dr. Umro je u Sarajevu 1955. godine.
4.IX 1781.- Osnovan americki grad Los Angeles. Osnovali su ga španski doseljenici i dali mu ime Grad Naše Gospode, Kraljice Andela, od cega su se do danas zadržale samo dvije posljednje rijeci.
5.IX 1495. - Umro fra Andeo Zvizdovic, starješina Fojnickog samostana. Poznat je po tome što je isposlovao poznatu Ahdnamu od sultana Mehmeda el-Fatiha. Tim dokumentom bilo je predvideno da franjevci budu oslobodeni placanja haraca i drugih poreza, cime je bilo olakšano održavanje franjevackih samostana i samostanskih škola. Prica se da se Zvizdovic sprijateljio sa sultanom, u vrijeme tadašnjeg turskog prodora u Bosnu, pošto se centralni turski logor nalazio nedaleko od Fojnice.
6.IX 1566. - Umro Sulejman Drugi. Za vrijeme njegove vladavine Otomansko Carstvo dostiglo je vrhunac moci i teritorijalnog širenja. Arapski izvori nazivaju ga Kanuni što znaci zakonodavac, a po evropskim historiografima je Veliki ili Velicanstveni. Osvojio je Srbiju, Rodos, najveci dio Madarske, Bosnu, Liku, Krbavu i dospio do Beca. Na prijestolu je bio od 1520. godine, što znaci da je na vlasti bio 46 godina.
07. IX 1850. - Zagreb postao jedinstveni grad. Do tog trenutka gradani, njihova imovina, pa i prava bili su podijeljeni u pet samostalnih jurisdikcija: u Slobodni kraljevski grad na brdu Gricu, Kaptol, Novu ves, Vlašku ulicu i Horvate.
08. IX 1900.- Oko 6000 ljudi izgubilo je život u strašnoj oluji koja je pogodila Galveston u saveznoj americkoj državi Teksas.
09. IX 1498. - Portugalski moreplovac Vasko de Gama vratio se sa prvog putovanja za Indiju. Od 168 clanova posade u maticnu luku vratilo se samo 55.
10. IX 1976. - Nedaleko od Zagreba desila se najveca avionska nesreca na prostorima bivše Jugoslavije. U zraku su se sudarili avion Britiš ervejza i DC-9 Jugoslavenskog aerotransporta. Poginulo je 176 lica.
11. IX 1971. - Umro Nikita Hrušcov, sovjetski politicar i državnik, prvi sekretar CK KPSS-a i predsjednik vlade. Godine 1964. Hrušcov je smijenjen sa svih funkcija i umirovljen.
12. IX 1609.- Britanski moreplovac i istraživac Henri Hadson ušao je u zaliv današnjeg Njujorka i otkrio ušce rijeke koja danas nosi njegovo ime. Godinu dana kasnije, Hadson je takode ušao u zaliv koji takode nosi njegovo ime. Kad se iduce godine pripremao za povratak u Evropu, pobunila se brodska posada, pa je njega i njegovog sina, te osam clanova posade ostavila u camcu na pucini. O njima se više nikad ništa nije saznalo.
13. IX 1922. - U Libiji je izmjerena rekordna temperatura u hladu - 58 Celzijusovih stepeni.
14. IX 1812.- Francuske trupe, pod komandom Napoleona Bonaparte, ušle u Moskvu, skoro bez borbe. Požari su plamtjeli na sve strane a glavni grad Rusije izgledao je avetinjski pust jer su svi njegovi žitelji pobjegli ispred Napoleonove armade.
15. IX 1916.- Prvi puta u historiji upotrijebljen je tenk. Bio je to Mali Vili koji je ucestvovao u ratnim operacijama u Francuskoj, u toku Prvog svjetskog rata.
16. IX 1987. - Današnji dan obilježava se kao Svjetski dan zaštite ozonskog omotaca.
17. IX 1999. - Reprezentacija BiH u sjedecoj odbojci postala prvak Evrope. U finalnoj utakmici u Sarajevu pobijedili su reprezentaciju Njemacke sa 3:0
18.IX 1739. - Potpisan Beogradski mir. Tim mirom Turska je potisnula Austriju s Balkanskog poluostrva za narednih nešto više od polovine stoljeca. Tako je Srbija, poslije kratke austrijske vladavine, ponovo došla pod tursku vlast.
19. IX 1643. - Italijanski fizicar i matematicar Evangelista Toriceli pronašao je barometar (sa živom). Dizanje stupca žive u cijevi objasnio je djelovanjem pritiska, a ne težnjom prirode da nastali vakum eliminiše.
20. IX 1992. - Petogodišnjak Džulijus Rozenberg postao je najmlada osoba koja je dobila medalju za hrabrost. On je, kada mu je bilo samo pet godina, spasio svoju mladu sestru od crnog medvjeda – režeci na njega.
22. IX 1949.- SSSR je zvanicno dobio prvu atomsku bombu.
24. IX 1845. - U SAD osnovan prvi bejzbol tim.
26. IX 1960. - U SAD održan prvi tv- duel predsjednickih kandidata. Ucesnici duela bili su predsjednicki kandidati, tadašnji potpredsjednik SAD Ricard Nikson i senator Džon Ficdžerald Kenedi. Na tim izborima pobijedio je Kenedi.
28. IX 1970. - Umro egipatski predsjednik Gamal Abdel Naser. Bio je inicijator državnog udara 1952 godine, kada je svrgnut kralj Faruk. Zbog teške srcane bolesti dva puta je najavljivao da ce podnijeti ostavku, ali je u oba navrata odustao.
30. IX 1913. - Utopio se Rudolf Dizel, izumitelj dizel-motora. Desilo se to za vrijeme plovidbe za Englesku. Njegovi motori, nedugo poslije izuma, ugradeni su i u trgovacke brodove. Prvi put dizel-motor ugraden je u jedan brod 1911. godine. Bio je to holandski jedrenjak 'San Antonio'.
2.IX 1666. - Katastrofalan požar zahvatio London. Vatrena stihija koja je, kako kažu hronicari, zapocela bezazleno u pokošenoj travi, bjesnila je punih pet dana. Stradao je veliki broj ljudi, uništen je veliki broj kuca, a gotovo do temelja je stradao stari Siti.
3.IX 1899. - U Goraždu roden književnik Isak Samokovlija.Svoj pripovjedacki talenat izrazio je u zrelim godinama prvom pripovjetkom ''Rafina avlija'' 1927. godine. Opisivao je posebno svijet židovske sirotinje u Bosni, otkrivajuci, s mnogo topline i u najbeznadnijem egzistencijama stradanja, bol i nadu. Pisao je i pozorišne komade kao što su: Ilonka, Plava Jevrejka, Fuzia i dr. Umro je u Sarajevu 1955. godine.
4.IX 1781.- Osnovan americki grad Los Angeles. Osnovali su ga španski doseljenici i dali mu ime Grad Naše Gospode, Kraljice Andela, od cega su se do danas zadržale samo dvije posljednje rijeci.
5.IX 1495. - Umro fra Andeo Zvizdovic, starješina Fojnickog samostana. Poznat je po tome što je isposlovao poznatu Ahdnamu od sultana Mehmeda el-Fatiha. Tim dokumentom bilo je predvideno da franjevci budu oslobodeni placanja haraca i drugih poreza, cime je bilo olakšano održavanje franjevackih samostana i samostanskih škola. Prica se da se Zvizdovic sprijateljio sa sultanom, u vrijeme tadašnjeg turskog prodora u Bosnu, pošto se centralni turski logor nalazio nedaleko od Fojnice.
6.IX 1566. - Umro Sulejman Drugi. Za vrijeme njegove vladavine Otomansko Carstvo dostiglo je vrhunac moci i teritorijalnog širenja. Arapski izvori nazivaju ga Kanuni što znaci zakonodavac, a po evropskim historiografima je Veliki ili Velicanstveni. Osvojio je Srbiju, Rodos, najveci dio Madarske, Bosnu, Liku, Krbavu i dospio do Beca. Na prijestolu je bio od 1520. godine, što znaci da je na vlasti bio 46 godina.
07. IX 1850. - Zagreb postao jedinstveni grad. Do tog trenutka gradani, njihova imovina, pa i prava bili su podijeljeni u pet samostalnih jurisdikcija: u Slobodni kraljevski grad na brdu Gricu, Kaptol, Novu ves, Vlašku ulicu i Horvate.
08. IX 1900.- Oko 6000 ljudi izgubilo je život u strašnoj oluji koja je pogodila Galveston u saveznoj americkoj državi Teksas.
09. IX 1498. - Portugalski moreplovac Vasko de Gama vratio se sa prvog putovanja za Indiju. Od 168 clanova posade u maticnu luku vratilo se samo 55.
10. IX 1976. - Nedaleko od Zagreba desila se najveca avionska nesreca na prostorima bivše Jugoslavije. U zraku su se sudarili avion Britiš ervejza i DC-9 Jugoslavenskog aerotransporta. Poginulo je 176 lica.
11. IX 1971. - Umro Nikita Hrušcov, sovjetski politicar i državnik, prvi sekretar CK KPSS-a i predsjednik vlade. Godine 1964. Hrušcov je smijenjen sa svih funkcija i umirovljen.
12. IX 1609.- Britanski moreplovac i istraživac Henri Hadson ušao je u zaliv današnjeg Njujorka i otkrio ušce rijeke koja danas nosi njegovo ime. Godinu dana kasnije, Hadson je takode ušao u zaliv koji takode nosi njegovo ime. Kad se iduce godine pripremao za povratak u Evropu, pobunila se brodska posada, pa je njega i njegovog sina, te osam clanova posade ostavila u camcu na pucini. O njima se više nikad ništa nije saznalo.
13. IX 1922. - U Libiji je izmjerena rekordna temperatura u hladu - 58 Celzijusovih stepeni.
14. IX 1812.- Francuske trupe, pod komandom Napoleona Bonaparte, ušle u Moskvu, skoro bez borbe. Požari su plamtjeli na sve strane a glavni grad Rusije izgledao je avetinjski pust jer su svi njegovi žitelji pobjegli ispred Napoleonove armade.
15. IX 1916.- Prvi puta u historiji upotrijebljen je tenk. Bio je to Mali Vili koji je ucestvovao u ratnim operacijama u Francuskoj, u toku Prvog svjetskog rata.
16. IX 1987. - Današnji dan obilježava se kao Svjetski dan zaštite ozonskog omotaca.
17. IX 1999. - Reprezentacija BiH u sjedecoj odbojci postala prvak Evrope. U finalnoj utakmici u Sarajevu pobijedili su reprezentaciju Njemacke sa 3:0
18.IX 1739. - Potpisan Beogradski mir. Tim mirom Turska je potisnula Austriju s Balkanskog poluostrva za narednih nešto više od polovine stoljeca. Tako je Srbija, poslije kratke austrijske vladavine, ponovo došla pod tursku vlast.
19. IX 1643. - Italijanski fizicar i matematicar Evangelista Toriceli pronašao je barometar (sa živom). Dizanje stupca žive u cijevi objasnio je djelovanjem pritiska, a ne težnjom prirode da nastali vakum eliminiše.
20. IX 1992. - Petogodišnjak Džulijus Rozenberg postao je najmlada osoba koja je dobila medalju za hrabrost. On je, kada mu je bilo samo pet godina, spasio svoju mladu sestru od crnog medvjeda – režeci na njega.
21. IX 1951. - Legendarni ceški dugoprugaš Emil Zatopek istrcao je 15 km za 44 minute i 54,6 sekundi.
22. IX 1949.- SSSR je zvanicno dobio prvu atomsku bombu.
23. IX 1980. - Džordž Adrijan iz Indijanopolisa za osam sati ubrao je 7.180 kg jabuka i postao svjetski rekorder u toj neobicnoj disciplini.
24. IX 1845. - U SAD osnovan prvi bejzbol tim.
25. IX 1970. - Umro njemacki književnik Erih Marija Remark. Poznat je postao po antimilitaristickoj knjizi 'Na zapadu ništa novo'. Djelo je prevedeno na mnoge jezike, filmovano, ali i zabranjeno u Njemackoj, nakon Hitlerova dolaska na vlast. Antimilitarist i antifašist Remark je pisao djela u kojima prikazuje okrutnost nacista, osuduje rat, rasizam i neljudske metode Treceg Rajha.
26. IX 1960. - U SAD održan prvi tv- duel predsjednickih kandidata. Ucesnici duela bili su predsjednicki kandidati, tadašnji potpredsjednik SAD Ricard Nikson i senator Džon Ficdžerald Kenedi. Na tim izborima pobijedio je Kenedi.
27. IX 1940. - U Berlinu potpisan Trojni pakt izmedu Njemacke, Italije i Japana. Kasnije su mu pristupile i neke druge zemlje. Države potpisnice Trojnog pakta obavezale su se na medusobnu pomoc ako jedna od njih bude napadnuta od zemlje koja u to vrijeme još nije ušla u (Drugi svjetski) rat, cime se, u prvom redu, mislilo na SAD. Takoder, pri stvaranju 'novog poretka', na evropskom prostoru priznaje se prvenstvo Njemackoj i Italiji, a na azijskom - Japanu.
28. IX 1970. - Umro egipatski predsjednik Gamal Abdel Naser. Bio je inicijator državnog udara 1952 godine, kada je svrgnut kralj Faruk. Zbog teške srcane bolesti dva puta je najavljivao da ce podnijeti ostavku, ali je u oba navrata odustao.
29. IX 1944. - Trupe Crvene armije prvi puta ušle na teritoriju bivše Jugoslavije i ucestvovale u zajednickim operacijama sa Titovim partizanima.
30. IX 1913. - Utopio se Rudolf Dizel, izumitelj dizel-motora. Desilo se to za vrijeme plovidbe za Englesku. Njegovi motori, nedugo poslije izuma, ugradeni su i u trgovacke brodove. Prvi put dizel-motor ugraden je u jedan brod 1911. godine. Bio je to holandski jedrenjak 'San Antonio'.
(sura Et-Tewba 111. ajet)